مخاطرات امنیتی و عدم توجیه اقتصادی پروژه خط لوله اتیلن غرب

یک مقام مسئول نفتی در تشریح جزئیات کاستیهای مطالعاتی و عدم توجیه اقتصادی پروژه خط لوله اتیلن غرب که از ۵ سال پیش در دستور کار قرار گرفت، گفت: این طرح که تحت تاثیر فشارهای سیاسی استانهای مسیر خط لوله قرار گرفت، به دلایل فنی می تواند به مانند یک بمب زیرزمینی عمل کند.به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، از حدود ده سال پیش طرحی در صنعت پتروشیمی مورد توجه قرار گرفت که به موجب آن اتان استحصالی از پارس جنوبی در صنعت پتروشیمی تبدیل به اتیلن و سایر مشتقات شود. به همین منظور برای انجام فرآیندهای بعدی بر روی اتیلن استحصالی، دو گزینه مد نظر بود که یکی ایجاد واحدهای فرآیندی (احداث واحدهای پلی اتیلن) در کنار مجتمعهای بزرگ تولید اتیلن و دیگری انتقال اتیلن از طریق خط لوله به نقاط دور دست و احداث واحدهای پلی اتیلن در آن نقاط (مانند خط اتیلن غرب و مرکز) بوده است.

بنابراین گزارش، طی ۵ سال گذشته، علی رغم تذکرات صورت گرفته توسط کارشناسان صنعت پتروشیمی، احداث خط اتیلن غرب از سوی شرکت ملی صنایع پتروشیمی در دستور کار قرار گرفت.

اگر چه سابقه اجرای پروژه هایی از این دست در دنیا به نیم قرن قبل باز می‌گردد، لیکن در این طرح، علاوه بر شرایط خاص آب و هوایی و جغرافیایی کشورمان، پیچیدگی ها و مسائل دیگری مطرح شده است که در سایر پروژه های مشابه در دنیا نظیر آن وجود ندارد.

* تغییر غیر کارشناسی تعداد واحدهای پتروشیمی در مسیر خط لوله

یک مقام مسئول در صنعت نفت در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس با اشاره به مشکلات خط لوله اتیلن غرب گفت: در طرح ابتدایی خط اتیلن غرب که توسط یک شرکت آلمانی ارائه شده است، در کل یک هزارو ۶۱۲ کیلومتر خط لوله، ۵ ایستگاه کمپرسور و ۸ واحد در نظر گرفته شده بود، اما پس از اتمام طراحی، متاسفانه به دلیل فشارهای سیاسی استان‌های واقع شده در مسیر خط لوله، تعداد واحدهای پتروشیمی این خط از ۸ واحد به ۱۲ واحد رسید.

وی ادامه داد: در طول این مدت، تعداد واحدها و ظرفیت آنها شاهد تغییرات زیادی بود، بطوریکه در حال حاضر پس از گذشت چند سال از عقد قرارداد، هنوز هم تعداد واحدها به طور دقیق مشخص نشده است.

* فقدان یک مطالعه اقتصادی متناسب با پروژه مذکور

این مقام مسئول که خواست نامش فاش نشود اظهار کرد: در حالی که پروژه های بسیار کوچکتر در مقایسه با پروژه اتیلن غرب، دارای چندین طرح پیش مطالعه و مطالعه اقتصادی است، ولی متاسفانه طرح مطالعاتی مناسبی برای خط اتیلنغرب و حتی واحد های آن وجود ندارد.

جالب‌تر اینکه سرمایه گذاری بخش خصوصی بر روی این پروژه نه بر اساس مطالعات اقتصادی که تنها بر اساس وعده مسئولین وقت پتروشیمی مبنی بر اقتصادی بودن این طرح صورت گرفته است.

وی ادامه داد: همانطور که گفته شد، آنچه که خط اتیلن غرب را از دیگر خطوط اتیلن دنیا متمایز می کند، شرایط فیزیکی و فنی و اقتصادی آن است که متاسفانه در هیچ یک از این موارد دقت لازم صورت نگرفته است.

*عدم انعطاف‌پذیری خط در خصوص خوراک

این مقام مسئول با توجه به طولانی بودن خط لوله و وجود۱۲ انشعاب بر سر راه این خط گفت: با توجه به نوسانات شدید میزان خوراک، واحدها نیازمند سناریوهای مختلفی از نظر تامین و مصرف خوراک بوده که در این پروژه به این امر توجه نشده و هیچ طراحی دینامیکی برای برداشت اتیلن موجود در هنگام بروز مشکل وجود ندارد.

* شرایط ویژه جغرافیایی خط

به گفته این کارشناس صنعت نفت این خط دارای تغییرات دمایی بسیار شدید از ۶۰ درجه سانتیگراد در خوزستان، تا دمای ۳۰- درجه سانتیگراد در نقاط سرد سیر زاگرس است یعنی بیش از ۹۰ درجه اختلاف دما است، این درحالی است که خط اتیلن کانادا ، به عنوان بزرگترین خط اتیلن دنیا ، با دامنه گرمایی حداکثر۴۰ درجه و اختلاف ارتفاع حداکثر ۵۰۰ متر مواجه است و این مسئله موجب بروز مشکلات فنی بسیاری از جمله اختلاف فشار قابل توجه در خط لوله اتیلن غرب می‌شود.

*پدیده نشت اتیلن و واکنش خود اشتعالی در خط

وی در ادامه به پدیده نشت اتیلن و واکنش خود اشتعالی در این اشاره کرد و گفت: این پدیده منحصر به خطوط اتیلن است و زمانی رخ می دهد که مقدار اکسیژن خط لوله پس از راه اندازی بیش از ppm2 بوده و یا قسمتی از لوله بنا به دلایلی مانند فرسودگی لوله، خوردگی، جوش بی کیفیت.و… دچار نشتی می شود، که پس از ترکیب اکسیژن با اتیلن و رسیدن به فشار و دمای خط، حالت انفجاری به خود گرفته و مانند یک بمب زیر زمینی عمل می کند؛ بطوریکه اگر این پدیده رخ دهد تمام خط لوله به علت پیشروندگی شعله اتیلن و موج انفجار ایجاد شده به طور متوالی منفجر خواهد شد و تبعات انسانی قابل توجهی را نیز در پی خواهد داشت.

*نبود یک ناظر اصلی و واحد برای کل طرح

این مقام مسئول ادامه داد: با توجه به اینکه ساخت این طرح توسط پیمانکارهای متعددی انجام می شود، وجود یک ناظر واحد و مشرف بر کل طرح بسیار ضروری است؛ چرا که هماهنگ کردن قسمت های مختلف چنین پروژه‌ای با این حجم سرمایه‌گذاری، امر بسیار مشکلی است و نمی‌توان هر قسمت را جداگانه به یک پیمان‌کار سپرد و نظارت بر آن هم توسط ناظران مختلف انجام پذیرد.

* بازار صادراتی پیش‌رو تنها بازار دو کشور عراق و ترکیه است

وی خاطرنشان کرد: مسئولان شرکت ملی پتروشیمی می گویند محصولات تولیدی این خط شامل حداقل ۲ میلیون تن پلیمر وHTP و حداقل ۵۰۰ هزار تن سایر مواد شیمیایی است؛ اما طبق مطالعات آینده‌پژوهی در حوزه بازار محصولات پلیمری، تا هنگام راه‌اندازی این طرح‌ با توجه به سایر طرح‌های موجود در عسلویه و ماهشهر و آهنگ کند رشد صنایع پایین‌دستی، بازار داخلی اشباع شده و بازار صادراتی پیش‌رو نیز تنها بازار دو کشور عراق و ترکیه است.

این مقام مسئول افزود: بازار ترکیه بدلیل نوع صنایع مکمل و پایین‌دستی، بسیار پیچیده بوده و نیازمند محصولات ویژه‌ای از پلیمرهای مذکور است و بازار عراق نیز با توجه به مسائل سیاسی، بازار چندان روشن و شفافی نیست بنابراین ایجاد این خط نیازمند مطالعه و تدوین استراتژی بازار است تا محصولات تولیدی بدلیل تحمیل هزینه‌های اضافی همچنان صرفه اقتصادی داشته باشد.

* نگرانی سرمایه گذاران

این کارشناس صنعت نفت تصریح کرد: طبق اخبار موجود در ماه‌های اخیر، بدلیل انتقادات کارشناسی وارده بر خط، برخی سرمایه‌گذاران پتروشیمی هایی که در طول مسیر واقع شده اند دچار نگرانی‌شده و نسبت به فروش سهام و بازپس‌گیری سرمایه خود اقدام نموده‌اند. این مسئله چنانچه وارد مراحل جدی‌تری شود، مشکلات فراوانی را پیش‌روی دولت خواهد گذاشت که سرمایه‌ عظیمی را به‌عنوان یارانه خط لوله اختصاص داده و در مرحله بعد باید اعتبارات جدیدی را به‌ عنوان جایگزین سرمایه سرمایه‌گذاران واحدهای پتروشیمی مورد نظر اختصاص دهد.